جاوا اسکریپت چیست ؟ — به زبان ساده

۸ بهمن ۱۳۹۹ توسط الهام حصارکی مجموعه: برنامه نویسی

در این مطلب، زبان اسکریپت‌نویسی جاوا اسکریپت مورد بررسی قرار می‌گیرد و به پرسش «جاوا اسکریپت چیست ؟» پاسخ داده می‌شود.

جاوا اسکریپت چیست ؟

جاوا اسکریپت (جاوااسکریپت | Java Script) یک زبان اسکریپت‌نویسی سبک و چند پلتفرمی است. این زبان به خاطر کاربردهای گسترده‌ای که در توسعه صفحات وب دارد بسیار شناخته شده است و در عین حال، در بسیاری از محیط‌های غیر از مرورگرب نیز از آن استفاده می‌شود. از جاوا اسکریپت می‌توان برای توسعه سمت کلاینت و سمت سرور استفاده کرد. جاوا اسکریپت دارای کتابخانه‌های استاندارد اشیا مانند Date ،Array و Math است و از یک مجموعه از عناصر هسته‌ای زبان مانند عملگرها (Operators)، ساختارهای کنترلی (Control Structures) و عبارات (Statements) بهره می‌برد. در ادامه، کاربرد جاوا اسکریپت در سمت کلاینت و سرور به طور مختصر مورد بررسی قرار گرفته است.

سمت کلاینت (Client Side): جاوا اسکریپت اشیا را برای کنترل یک مرورگر و مدل شی مستندات (Document Object Model | DOM) آن تامین می‌کند. افزونه‌های سمت مخدوم به یک برنامه کاربردی این امکان را می‌دهند تا یک عنصر را روی فرم HTML قرار دهند و به یک رویداد کاربر مانند کلیک موس، ورودی فرم و کاوش در صفحات پاسخ دهند. کتابخانه‌های مفیدی برای کارهای سمت مخدوم در جاوا اسکریپت وجود دارند که از این جمله می‌توان به «انگولار جی‌اس» (AngularJS)، «ری‌اکت جی‌اس» (ReactJS)، «وو جی‌اس» (VueJS) و بسیاری از دیگر موارد اشاره کرد.

سمت سرور (Server Side): اشیای مورد نیاز برای اجرای جاوا اسکریپت روی سرور را تامین می‌کند. افزونه‌های سمت سرور برای یک برنامه کاربردی امکان تعامل با پایگاه داده را فراهم می‌کند. چارچوب‌های مفیدی مانند node.js نیز برای کار سمت سرور برای جاوا اسکریپت وجود دارند.

تاریخچه جاوا اسکریپت

جاوا اسکریپت در سال ۱۹۹۵ توسط «برندن ایچ» (Brendan Eich) ساخته شد. او در آن زمان مهندس «نت‌اسکیپ» (NetScape) بود. ابتدا قرار بود تا جاوا اسکریپت با عنوان «لایواسکریپت» (LiveScript) نام‌گذاری شود. ولی پس از آن، تغییر نام داد. برخلاف اغلب زبان‌های برنامه‌نویسی، زبان حاوااسکریپت هیچ مفهوم ورودی و خروجی ندارد. زیرا جاوا اسکریپت اساسا ساخته شده است تا به عنوان یک زبان اسکریپت‌نویسی در محیط میزبان کار کند و در محیط میزبان بالا است تا مکانیزم‌هایی را برای تعامل با دنیای خارجی در اختیار قرار دهد. متداول‌ترین محیط کار برای جاوا اسکریپت، مرورگر وب است.

ویژگی‌های جاوا اسکریپت

مطابق با نظرسنجی‌های اخیری که در وب‌سایت‌ها و یا توسط سازمان‌های فناوری مهم انجام می‌شود، جاوا اسکریپت در فهرست ۱۰ زبان برنامه‌نویسی محبوب در جهان است. االبته بیش از دو سال است که جاوا اسکریپت در این فهرست قرار گرفته و پرقدرت، جایگاه خود را حفظ کرده و بهبود بخشیده است. با پیشرفت‌هایی که در فناوری مرورگرهای وب به وقوع پیوسته، جاوا اسکریپت با بهره‌گیری از Node.js و دیگر «چارچوب‌های نرم‌افزاری» (Software Frameworks | فریم‌ورک) به سرورها نیز راه پیدا کرد. در حال حاضر، جاوا اسکریپت توانمندی‌های زیادی دارد. در ادامه اینم مطلب، برخی از کارهایی که با بهره‌گیری از جاوا اسکریپت قابل انجام هستند مورد بررسی قرار گرفته است.

برنامه‌نویسی شی‌گر (Object Oriented Programming | OOP): امروزه استفاده از پارادایم برنامه‌نویسی شی‌گرا به شدت افزایش یافته است و می‌توان گفت، برنامه‌نویسی شی‌گرا به امری معمول و متداول مبدل شده است. کمتر پروژه برنامه‌نویسی را می‌توان مشاهده کرد که در آن از شی‌گرایی استفاده نشده باشد. جاوا اسکریپت نیز ار پارادایم برنامه‌نویسی شی‌گرا پشتیبانی می‌کند و این ویژگی، آن را به گزینه مناسبی برای انجام پروژه‌های گوناگون مبدل کرده است. شایان توجه است که جاوا اسکریپت از شی‌گرایی بر پایه پیش‌نمونه (Prototype-Based Programming | برنامه‌نویسی بر پایه پیش‌نمونه) استفاده می‌کند.
کامپایلر درجا (Just-in-time compilation): جاوا اسکریپت از کامپایلر پویا که به آن کامپایلر درجا نیز گفته می‌شود استفاده می‌کند. استفاده از کامپایلر درجا موجب افزایش سرعت اجرای کدها دز جاوا اسکریپت می‌شود. گاه به اشتباه گفته می‌شود که جاوا اسکریپت کامپایلر ندارد؛ حال آنکه این زبان اسکریپت‌نویسی کامپایلر دارد و صرفا از نوع کامپایلر درجا استفاده می‌کند.
کار با تاریخ و زمان: در جاوا اسکریپت امکان مدیریت تاریخ و زمان وجود دارد.
اعتبارسنجی فرم (Form Validation): با استفاده از از جاوا اسکریپت می‌توان اعتبارسنجی فرم ساخته شده با HTML را انجام داد.

کاربردهای جاوا اسکریپت

جاوا اسکریپت یک زبان اسکریپت‌نویسی است که از آن برای خودکارسازی کارها استفاده می‌شود. با این وجود، نظر به افزایش توانمندی‌های آن و محبوبیت بسیار زیادی که در میان برنامه‌نویسان دارد و همچنین، ارائه چارچوب‌های نرم‌افزاری و کتابخانه‌های متعدد برای آن، امروزه جاوا اسکریپت کاربردهای بسیار گسترده‌ای در حوزه‌های مختلف، از توسعه وب گرفته تا توسعه بازی‌های کامپیوتری دارد. در ادامه، کاربردهای جاوا اسکریپت در حوزه‌های گوناگون مورد بررسی قرار می‌گیرد.

طراحی وب (فرانت‌اند)
توسعه وب (بک‌اند)
توسعه وب: از سال ۱۹۹۵ به بعد، از جاوا اسکریپت برای رفتار بخشیدن به وب‌سایت‌ها و پویاسازی آن‌ها استفاده شد. امروزه، دایره توانایی‌های جاوا اسکریپت بسیار افزایش یافته است و کمتر پروژه توسعه وبی را می‌توان مشاهده کرد که در آن از جاوا اسکریپت استفاده نشده باشد.
توسعه برنامه‌های کاربردی وب: با پیشرفت فناوری و توسعه مرورگرهای وب، امروزه می‌توان از جاوا اسکریپت برای توسعه برنامه‌های کاربردی و مستحکم وب استفاده کرد.
طراحی و توسعه بازی‌های کامپیوتری: نه فقط در بحث طراحی و توسعه وب که از جاوا اسکریپت می‌توان برای توسعه بازی‌های کامپیوتری نیز استفاده کرد. جاوا اسکریپت در ترکیب با HTML5به گزینه مناسبی برای خلق و توسعه بازی‌های کامپیوتری مبدل می‌شود. همچنین، کتابخانه‌هایی مانند EaseJS به جاوا اسکریپت کمک می‌کنند تا کارهای گرافیکی سطح بالایی را انجام دهد.
گجت‌های پوشیدنی از جمله ساعت‌ها و مچ‌بندهای هوشمند: چنانکه پیش‌تر نیز به آن اشاره شد، جاوا اسکریپت به حوزه‌های گوناگونی وارد شده است. از جمله این موارد دستگاه‌های پوشیدنی مثل ساعت‌ها و مچ‌بندهای هوشمند هستند. به طور کلی، از جاوا اسکریپت می‌توان در هر گجتی استفاده کرد که نیاز به کار با اینترنت دارد. چارچوب نرم‌افزاری Pebblejs از جمله مواردی است که به جاوا اسکریپت در انجام این کار کمک می‌کند.
یادگیری ماشین و علم داده: امروزه، برنامه‌های کاربردی وب متعددی در حوزه یادگیری ماشین (Machine Learning) و «علم داده» (Data Science) ارائه می‌شوند. با بهره‌گیری از کتابخانه‌هایی مانند ml5.js، جاوا اسکریپت برای توسعه برنامه‌های کاربردی وب یادگیری ماشین قابل استفاده است.

معایب جاوا اسکریپت

هر زبان برنامه‌نویسی، در کنار مزایای متعددی که دارد، معایبی نیز دارد. گاه آنچه از آن به عنوان ویژگی مثبت و مزیت یک زبان یاد می‌شود، از معایب همان زبان نیز محسوب می‌شود‌. جاوا اسکریپت نیز از این قائله مستثنی نیست. از عمده معایب جاوا اسکریپت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

مشکلات کارایی: جاوا اسکریپت سطح مشابهی از کارایی را که به وسیله بسیاری از زبان‌های سنتی عرضه می‌شود ارائه نمی‌کند و در مقایسه با آن‌ها، حقیقتا کند است. البته با توجه به آنکه از جاوا اسکریپت معمولا برای انجام کارهای ساده در مرورگر استفاده می‌شود، این مشکل کارایی یک چالش اساسی محسوب نمی‌شود.
پیچیدگی: برای فراگیری یک زبان اسکریپت‌نویسی، برنامه‌نویس‌ها باید دانشی پیرامون همه مفاهیم برنامه‌نویسی اشیای هسته‌ای زبان، اشیای سمت کلاینت و سرور و دیگر موارد مشابه داشته باشند. در غیر این صورت، استفاده از جاوا اسکریپت برای انجام کارهای سمت سرور، برای آن‌ها دشوار خواهد بود.
عیب‌یابی و مدیریت خطا و استثناهای دشوار: یک زبان نوع ضعیف است که در آن نیازی به تعریف انواع داده متغیرها نیست. بنابراین، بررسی نوع غلط توسط کامپایلر انجام نمی‌شود.

معرفی فیلم آموزش جاوا اسکریپت (Javascript)

مدت زمان این آموزش نه ساعت و هشت دقیقه است و مدرس آن مهندس محمد عبداللهی هستند. این آموزش برای افرادی مناسب است که قصد دارند جاوااسکریپت را از پایه به طور کامل بیاموزند. از جمله سرفصل‌های این دوره آموزشی می‌توان به مقدمات جاوا اسکریپت، تعریف توابع، رویدادها، مدیریت خطا، درخت مدل شیٔ‌گرای سند، اشیاء جاوا اسکریپت و سایر موارد اشاره کرد. همچنین، در دوره آموزش جاوا اسکریپت مثال‌های عملی و کاربردی متعدد و متنوعی برای یادگیری و درک بهتر این زبان برنامه‌نویسی ارائه شده است.

برای دانلود فیلم آموزش جاوا اسکریپت (JavaScript) + اینجا کلیک کنید.

اگر این مطلب برایتان مفید بوده است، آموزش‌های زیر نیز به شما پیشنهاد می‌شوند:

منبع [+]

مجموعه: برنامه نویسی برچسب ها: Java Script, javascript, اسکریپت نویسی, توسعه وب, جاوا اسکریپت, جاوااسکریپت, طراحی وب