کسب اطمینان از کیفیت و خوانایی کدها یک تلاش تیمی فارق از عنوان شغلی به حساب می‌آید. یک مدیر، توسعه‌دهنده یا تست کننده نرم‌افزار باید تا زمان تحویل کدهای با کیفیت به کار خود ادامه دهند. در این مقاله، ۸ روش برای بهبود کیفیت کدها ارائه شده است. این روش‌ها برای هر پروژه نرم‌افزاری مفید خواهند بود.

۱. استفاده از Linter در سطح IDE

استفاده از Linter در جلوگیری از بروز مشکلات بسیاری به کاربر کمک خواهد کرد. Linter کدها را می‌خواند و در صورتی که آن‌ها با استاندارد خاص زبان تعریف شده مطابقت نداشته باشند، خطاها و هشدارهایی را صادر می‌کند. محیط‌های توسعه (IDE) محبوب مثل JetBrain ،‌VS Code و Atom دارای متعلقات و افزونه‌های بسیاری برای پاک‌سازی کدها (Code Lint) هستند. به عنوان مثال، VS Code برای پایتون دارای امکانات پاک‌سازی کدها است و همچنین این ویرایشگر ابزار JS Lint را برای جاوا اسکریپت و سایر ابزارهای Linter را برای دیگر زبان‌های برنامه نویسی نیز ارائه می‌کند. زمانی که Linting به یک پایه کد موجود اضافه می‌شود، بهتر است کار با یک مجموعه قوانین کمینه آغاز شود.

سپس، می‌توان بر اساس یافته‌هایی که از مرور کدها به دست می‌آیند به تدریج قوانین بیش‌تری را اضافه کرد. ادغام ابزارهای Linter با فرآیندهای یکپارچه‌سازی مداوم (CI Process) به تیم‌ها کمک می‌کند تا کیفیت کدها را بهبود دهند و احاطه کافی روی کدها داشته باشند. این کار را می‌توان با ابزارهای CI/CD نظیر Bamboo ،Azure DevOps ،Jenkins و سایر موارد انجام داد. برخی از ابزارهای Linter خودکار نیز شامل back ،flake8 و pre-commit هستند. برخی از بسترهای ارزیابی کیفیت کد مثل SonarCloud نیز یک ابزار Linter را برای اجرا در سطح IDE فراهم می‌کنند و همان مجموعه قوانین تعریف شده برای پلتفرم را در یک محل اعمال می‌کنند.

همچنین، روش‌هایی وجود دارد که می‌توان تیم توسعه را به بررسی Linting پیش از Commit کردن کدها وادار کرد. این کار منجر به کاهش زمان کلی تکرار خواهد شد.

۲. استفاده متعادل از کامنت‌ها

دو نوع توسعه‌دهنده مختلف وجود دارد. یک دسته توسعه‌دهندگانی هستند که برای همه کدها کامنت می‌گذارند و دسته دیگر افرادی که هیچ کامنتی در کدهای خود قرار نمی‌دهند. همان‌طور که تا کنون بسیاری از برنامه نویسان تجربه کرده‌اند، اضافه کردن بیش از حد کامنت باعث در هم ریختگی و کاهش میزان خوانایی کدها می‌شود. از طرف دیگر، عدم استفاده از کامنت توسعه‌دهندگانی که در آینده قرار است روی کدها کار کنند را در یک وضعیت آشفته قرار خواهد داد.

بنابراین، توصیه می‌شود کدها به گونه‌ای نوشته شوند که خود توضیح‌گر باشند و نیاز به کم‌ترین میزان کامنت برای توضیح آن‌ها وجود داشته باشد. همچنین، پشنهاد می‌شود به جای توضیح اینکه چه چیزی در کدها تعریف شده، بهتر است پیرامون کاری که کدها انجام می‌دهند کامنت گذاشته شود. اگرچه، اضافه کردن کامنت تنها در صورتی مفید است که این کامنت‌ها در حین ویرایش کدهای مرتبط با آن‌ها به روزرسانی شوند.

۳. خودکارسازی عملیات تست

آزمایش و تست کردن کدها برای نوشتن کدهای با کیفیت بسیار ضروری است و خودکارسازی عملیات تست به کاهش سربار تست‌های دستی (Manual) پیاپی کمک می‌کند. اگرچه، این بدان معنا نیست که می‌توان تست دستی را حذف کرد. داشتن یک مجموعه تست جامع به شناسایی خرابی در کدها کمک خواهد کرد و به ما این آزادی را می‌دهد که با اطمینان دوباره واکنش نشان دهیم. همچنین، نوشتن کدهای قابل آزمایش نیز بسیار دارای اهمیت است. حال ممکن است افراد بپرسند از کجا باید کار را شروع کرد و تمرکز باید بر کدام تست‌ها منعطف شود؟ در نهایت این مسئله بستگی به طبیعت و ذات اپلیکیشن، API و دیگر برنامه‌هایی دارد که قرار است توسعه داده شوند. برای مثال، در صورتی که فردی در حال توسعه یکی API باشد، می‌توان بر خودکارسازی تست API و تست واحدها تکیه داشت. همچنین، افراد می‌توانند برای درک بهتر اینکه چه تست‌های مورد نیاز هستند، به هرم تست (Test Pyramid) مراجعه کنند.

بسته به استراتژی افراد، می‌توان از روش‌های بهینه تست مثل تست Snapshot و به دنبال آن از توسعه آزمون محور بهره گرفت.

۴. مرور کدها به صورت دستی

مرور کدها مهم‌ترین گام در نوشتن کدهای با کیفیت است. معمولاً مرور کدها در سطح درخواست Pull در گیت انجام می‌شود. در چنین حالتی، پلتفرم‌های مُدرنی مثل گیت‌هاب، DevOps ،Azure و GitLab کار را ساده‌تر می‌کنند. در واقع تایید کدها قبل از ادغام در شاخه مربوطه امکان‌پذیر خواهد بود. همچنین، می‌توان کامنت‌های مرور کدها را به صورت خودکار با استفاده از ابزارهای تحلیل کد مثل SonarCloud اضافه کرد. این کار به کاهش زحمات فرد کمک می‌کند.

اگرچه، هیچ تحلیلگر ایستایی در حال حاضر امکان جایگزینی را با یک توسعه‌دهنده باتجربه در خصوص مرور دستی کدها نخواهد داشت. اما، به عنوان یک فرآیند پیوسته بهبود، می‌توان خطاهای رایج پیدا شده توسط مرور کننده‌ها را به صورت دوره‌ای ارزیابی کرد و قوانین جدید یا تحلیلگرهای کد ایستای جدید را برای خودکارسازی آن‌ها یافت.

۵. Quality Gates

Quality gateها شرایط و دستورالعمل‌هایی را ایجاد می‌کنند که این دستورالعمل‌ها مشخص می‌کنند آیا پروژه تحلیل شده است و آیا پروژه معیارهای لازم را برای حرکت به مرحله بعدی دارد؟ اما سوال اینجاست که Quality Gateها چگونه به بهبود کیفیت کدها کمک می‌کنند؟ Quality Gate کمک می‌کند تا مشکلات کیفیتی در کدها شناسایی شوند و کدهای نامناسب را پیش از رسیدن به محیط تولید مسدود می‌کند. در Quality Gateها به طور معمول موارد زیر انجام می‌شوند:

• اندازه‌گیری میزان پوشش تست و حصول اطمینان از اینکه میزان پوشش فراتر از سطح مشخصی باشد.
• اجرای تست‌های خودکار (مثل تست واحد (Unit Testing)، یکپارچه‌سازی و E2E)
• اجرای تحلیل کد ایستا

اگرچه، بسیار ضروری است که زمان اجرا را درک کرد و این Gateها را در محل مناسب در خط لوله CI/CD قرار داد. برای مثال، می‌توان تست‌های واحد را اجرا کرد، تحلیل کیفیت کد ایستا را در هنگام درخواست Pull در حین تست‌های یکپارچه‌سازی و E2E پس از ادغام کدها یا به صورت دوره‌ای بسته به زمان و منابع مورد نیاز انجام داد.

۶. مراقبت‌های دوره‌ای

مراقبت‌های فنی دوره‌ای فرآیندی است که برای ارزیابی فناوری، محصول، معماری و رویه‌ها دنبال می‌شود. اما این مراقبت‌های دوره‌ای نرم‌افزار به چه دلیل انجام می‌شوند؟ در دنیای مدرن تکنولوژی، اهمیت موفقیت نرم‌افزار برای کسب و کار رو به افزایش است. نرم‌افزار ستون فقرات دیجیتالی شدن در عصر حاضر به حساب می‌آید. با وجود تقاضای بالا و رقابت بر سر دارایی‌های نرم‌افزاری، بسیار ضرورت دارد معماری برنامه طراحی شده را برای پیروی از فناوری‌های فعلی تعیین کرد و برنامه را برای افزونه‌های آینده باز نگاه داشت. در ادامه تعدادی از مراقبت‌های دوره‌ای که باید در توسعه نرم‌افزار انجام شوند فهرست شده‌اند:

• باید اطمینان حاصل شود که فرآیندی را بر این اساس دنبال می‌کند. برای مثال، نیازمندی‌های نرم‌افزاری، ویژگی‌ها و باگ‌ها دریافت و برنامه‌ریزی می‌شوند و تغییرات کدها بر مبنای فرآیند ضبط می‌شوند.
• سپس باید بررسی کرد که آیا تیم توسعه از یک فرآیند تحویل نرم‌افزار دنباله‌روی می‌کند یا خیر. یک نسخه جدید از اپلیکیشن را می‌توان با تست در کم‌ترین زمان ممکن منتشر کرد.
• باید بررسی شود که آیا هر نسخه را می‌توان به طور شفاف و با توجه به ویژگی‌های برنامه‌ریزی شده ردیابی کرد؟
• ساز و کارهای به‌روزرسانی تا چه میزانی در نرم‌افزار خودکارسازی شده‌اند؟
• آیا بدهی‌های فنی به صورت دوره‌ای پرداخت می‌شوند؟ و آیا یک معماری متحول کننده به کار گرفته شده است؟
• آیا تیم بهترین عملکردهای امنیتی و کیفیت کدها را با پیشرفت‌های مستمر دنبال می کند؟

۷. تعریف استانداردهای کدنویسی

تعریف استانداردها تاثیر مثبتی روی هر سازمان یا تیم دارد. چنین مسئله‌ای در مورد توسعه نرم‌افزار نیز صدق می‌کند. تعریف استاندارد کدنویسی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا نظم داشته باشند و تمرکز تیم توسعه نرم‌افزار را بر دست‌یابی به اهداف با کیفیت معطوف می‌کند. استانداردهای کدنویسی به توسعه‌دهندگان و اعضای تیم کمک می‌کند تا روی پروژه‌ای کار کنند که مجموعه دستورالعمل‌های خاصی دارد. برخی از مزایای پیاده‌سازی استانداردهای کدنویسی در ادامه فهرست شده‌اند:

• افزایش کارایی
• ریسک شکست در پروژه کاهش می‌یابد.
• پیچیدگی در حد کمینه خواهد بود.
• نگهداری بسیار آسان خواهد شد.
• صرفه‌جویی در هزینه‌ها

علاوه بر این، لازم است ارزش‌هایی برای تیم ایجاد شود تا کیفیت بهبود یابد. یک مثال خوب در این زمینه می‌تواند قانون پیشاهنگان باشد. در این قانون بیان شده است که همواره افراد باید محیط کمپ را تمیزتر از حالت اولیه ترک کنند. در صورتی که فردی زباله‌ای روی زمین پیدا کند، باید فارق از اینکه چه کسی آن را رها کرده تمیزش کند. این یک منطق عالی برای تیم است تا اطمینان حاصل شود که آن‌ها کدها را نیمه‌کاره رها نخواهند کرد.

۸. جستجوی آسیب‌پذیری

مدیریت آسیب‌پذیری یک مسئولیت کلیدی برای هر تیم امنیت IT و تیم توسعه نرم‌افزار به حساب می‌آید. این فرآیند شامل ارزیابی، کاهش اثر و گزارش هر گونه آسیب‌پذیری امنیتی در سیستم و نرم‌افزارهای سازمان است. یک «پوینده آسیب‌پذیری» اپلیکیشنی است که هر نوعی از آسیب‌پذیری CVS را در داخل کدها شناسایی می‌کند. این پوینده آسیب‌پذیری، کدهای پایه اپلیکیشن را پویش می‌کند و در صورتی که هر آسیب‌پذیری در داخل کدها وجود داشته باشد، هشدارهای لازم را پیش از استفرار کدها در یک سامانه تولیدی ارائه می‌دهد.

اکثر سازمان‌ها پویش آسیب‌پذیری را از طریق خط لوله‌های CI/CD انجام می‌دهند. می‌توان DevSecOps را در استقرار اپلیکیشن پیاده‌سازی کرد تا چنین آسیب‌پذیری‌هایی قبل از استقرار در یک سیستم تولیدی شناسایی شوند.

جمع‌بندی

به عنوان یک تیم توسعه نرم‌افزار، بسیار ضروری است تا روش‌های بیان شده در این مقاله برای داشتن یک محصول نرم‌افزاری با کیفیت و بهینه دنبال شوند. داشتن استانداردهایی برای کدنویسی به پیروی از دستورات در بیان اعضای تیم و SDLC کمک می‌کند. اجرای پویش آسیب‌پذیری به شناسایی آسیب‌پذیری‌های نرم‌افزاری پیش از انتشار در محیط تولید کمک می‌کند.

اگر این مطلب مفید بوده است، استفاده از دوره‌های آموزشی و مطالب زیر نیز پیشنهاد می‌شوند:

• مجموعه دوره‌های آموزش برنامه نویسی
• دوره آموزش چارچوب توسعه تحت وب ASP.NET MVC
  
• مجموعه دوره‌های آموزش مهندسی کامپیوتر – نرم‌افزار
• بهبود خوانایی کد — ده نکته اساسی که کدنویسی شما را بهتر می‌کند
• مناسب‌ترین زبان برنامه‌نویسی وب برای اهداف مختلف چیست؟
• بهبود خوانایی کدهای پایتون | راهنمای گام به گام
• بهترین IDE برای پایتون — معرفی و مقایسه محیط های توسعه پایتون

 

منبع [+]